Het genealogisch-heraldisch handschrift Schinckelle

Résumé Français
English Summary
Deutsche Zusammenfassung

Verschenen: september 2004

Hiervan is enkel nog een CD verkrijgbaar bij Vlaams centrum voor Genealogie en Heraldiek (Handzame), vzw --- het oorspronkelijke boek was op formaat 22,5 x 32,5 cm, op papier van 150 gr/m2 en gebonden in bordeauxrood linnen met goudopdruk.

Door de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (VVF) werd ter gelegenheid van het XXVIste Internationaal Congres voor Genealogische en Heraldische Wetenschappen ( Brugge, 6 tot 11 september 2004 ) een uitzonderlijk mooi, midden-17de-eeuws genealogisch-heraldisch handschrift, over en door een lid van de Vlaamse familie SCHINCKELLE, uitgegeven. De uitgave bevat een facsimile van het handschrift, een vertaling, indices op persoonsnamen, plaatsnamen en familiewapens en wordt voorafgegaan door uitgebreide begeleidende teksten. Er zijn samenvattingen in het Frans, het Engels en het Duits.

BESCHRIJVING

Het eigenlijke handschrift (in facsimile)

Het genealogisch-heraldisch handschrift SCHINCKELLE werd samengesteld rond 1660. De auteur noemt zichzelf niet, maar het moet gaan om Roland Schinckelle (1622-1667). Tijdens de jaren 1657-1665 was hij burgemeester-landhouder van de stad en kasselrij Veurne.

Hij was een telg uit een zeer oude familie uit het Veurnse maar die haar wortels heeft in de stad Brugge. Zijn familie telde vele leden in de stadsmagistraat van Brugge en vanaf de 15de eeuw in de magistraat van de kasselrij Veurne. Aan zijn oudste broer Jan werd in 1643 de titel van ridder verleend.

Zijn handschrift verhaalt de geschiedenis van de familie Schinckelle van 1284 tot circa 1650. Hij deelde zijn werk in twaalf hoofdstukken in, elk overeenstemmend met een generatie rechtstreekse voorvaders. In elk hoofdstuk worden in een doorlopende tekst alle gegevens vermeld over de ouders en de kinderen uit het gezin van die generatie. Daarin worden vaak gegevens geciteerd uit mondelinge overleveringen of uit geschreven familiememorialen of herinneringen van oudere verwanten. De tekst licht ook een tip van de sluier op over hoe en waar de genealogische gegevens verzameld werden. Daardoor geeft het handschrift ons ook een inkijk hoe men in de 17de eeuw aan genealogisch onderzoek deed.

Na het tekstgedeelte van elk generatiehoofdstuk, worden de aanverwante families van die generatie behandeld. Ook hier reiken de gegevens over meerdere generaties en gaan ze ver in de tijd terug. Deze kleine genealogieën worden voorgesteld in stamboomschema's.

In het handschrift werd een bijzondere zorg besteed aan de heraldiek. Van bijna elk huwelijkspaar in de stamboomschema's is het familiewapen van beiden voorgesteld. Deze wapenschilden zijn, hoe klein soms ook, altijd zeer verzorgd gepenseeld. Het wapenschild van de eigen familie en enkele varianten die op de openingspagina's met al hun heraldische attributen worden voorgesteld zijn parels van heraldische kunst.

Het verhalende karakter van het handschrift nodigt uit tot lezen. De 17de-eeuwse tekst is nog steeds een boeiend verhaal om te lezen. Genealogisch en heraldisch is het een goudmijn voor de families van de betreffende streken.

Roeland Schinckelle schreef zijn handschrift in het Frans, maar citeerde archiefbronnen en memorialen van zijn voorzaten in hun oorspronkelijke taal, het Vlaams.

De begeleidende teksten

In de inleiding wordt de aandacht gevestigd op het feit dat de studie van genealogische handschriften, als bron voor familiewapens, nog steeds een braakliggend terrein is in de heraldiek. Deze uitgave wordt daarom als pionierswerk beschouwd. Gehoopt wordt dat het initiatief navolging mag kennen.

Het handschrift werd vanuit vele aspecten bestudeerd. Vooreerst was het er onderzoek naar het handschrift op zich.

Het handschrift vermeldt geen auteur noch jaar van totstandkoming. De auteur werd geïdentificeerd en een korte tijdsperiode werd afgebakend waarbinnen het moet samengesteld zijn. Een uitgebreid onderzoek werd verricht naar de ontstaansgeschiedenis van het handschrift. Aan de hand van aanwijzingen die de auteur terloops zelf in zijn tekst geeft, werd door eigen onderzoek heel wat bronnen en voorlopers in het genealogisch onderzoek Schinckelle geïdentificeerd. Ook hebben we gepoogd te peilen naar wat de inspiratiebron voor het samenstellen ervan kan geweest zijn. Een document dat we in een handschriftenverzameling terugvonden toont aan dat de auteur ook nog na het totstandkomen van zijn handschrift verder onderzoek heeft gedaan.

Vervolgens speurden we na waar het handschrift zich, na het overlijden van zijn samensteller, in de 17de tot 19de eeuw bevond. Door overerving verplaatste het zich doorheen Vlaanderen en na het uitsterven van de Schinckelles kwam het in andere families terecht. Tussendoor werd het door diverse 18de en 19de-eeuwse genealogen geraadpleegd, die er ook anonieme aantekeningen in aanbrachten. Wij konden het spoor volgen vanaf zijn oorspronkelijke samensteller tot de raadpleging door Arthur Merghelynck in 1893.

We vonden op het stadsarchief Veurne ook een 18de-eeuwse kopie van dit handschrift. Ook dit werd aan een onderzoek onderworpen, de maker van die kopie geïdentificeerd en het spoor gereconstrueerd tot aan de schenking ervan aan het stadsarchief.

Wat de genealogie betreft werd eerst en vooral, om elke verwarring te vermijden, duidelijk het onderscheid afgebakend tussen de twee gelijknamige families Schinckelle en Schynckele. Voor de familie Schinckelle die ons aanbelangt werd de betekenis, de herkomst en de verspreiding van de familienaam bestudeerd alsook het aspect van de dubbele l in de naam, waar de auteur zelf veel belang aan hechtte.

Daarna werd de eigenlijke genealogie bestudeerd: vanaf de grootvader van de auteur tot aan het uitsterven van de familie in de 18de eeuw, werd, door archiefonderzoek, de afstamming gereconstueerd en uitvoerig beschreven, met aandacht voor bezittingen en publieke functies en waarbij dat alles ook tegen het licht van de politieke gebeurtenissen in de Nederlanden werd gehouden.

Wat de heraldiek in het handschrift betreft werd, wat de auteur daarover in zijn handschrift schreef aan een kritisch onderzoek onderworpen. De auteur dist o.a. een legendarisch verhaal op over de herkomst van het hermelijn in zijn wapenschild en in dit van andere families. Dat wordt nader toegelicht.

Enkele wapenschilden van verwanten, waar de auteur niet de bijhorende familienaam had kunnen achterhalen werden geïdentificeerd, maar voor enkele blijven wij het antwoord evengoed schuldig.

Nederlandse vertaling

De auteur heeft zijn werk geschreven in een opvallend sierlijk geschrift. Het is ook vandaag nog altijd vlot leesbaar zodat het geen transcriptie in zijn oorspronkelijke taal (het Frans) behoeft. In deze uitgave werd wel een vertaling naar het Nederlands toegevoegd.

Indices

Wegens het belang van het handschrift voor de genealogie en heraldiek van tal van Vlaamse families werd een naamindex, een plaatsnamenindex én een familiewapenindex opgesteld. De naamindex is in feite een personenindex, want zowel familienaam als voornamen worden vermeld.