Edelen en leenmannen van Vlaanderen anno 1437

P.A. Donche
petrus.uncius@gmail.com

Verschijningsdatum: maart 2010
Herdruk in okt. en dec. 2011.

Voorraad: (in boekvorm uitgeput) Voor een gepersonaliseerde PDF-versie (€ 20) mail naar petrus.uncius@gmail.com.

In dit boek worden vele honderden edelen en grote leenmannen van Vlaanderen uit de eerste helft van de 15de eeuw geïdentificeerd. Gegroepeerd volgens 21 steden of kasselrijen bestrijken zij het gebied dat thans gedekt wordt door de huidige provincies Oost- en West-Vlaanderen, Frans-Vlaanderen en Zeeuws-Vlaanderen.

Een lijst van ongeveer 670 namen, die rond 1437 opgemaakt werd was het uitgangspunt. Deze lijst werd oorspronkelijk opgemaakt door de Bourgondische Rekenkamer te Rijsel en registreerde welke edelen en leenmannen van Vlaanderen krachtens hun leentrouw aan de hertog van Bourgondie militaire dienst verschuldigd waren. Het origineel is allicht verloren, maar de lijst werd eeuwenlang overgeleverd in de middens van kroniekschrijvers, historiografen of genealogen. In de loop der eeuwen slopen in de kopiën die ervan gemaakt werden toch wel menige fout. Maar door onderlinge vergelijking van tal van versies, opgespoord in handschriftencollecties in Brussel, Gent, Brugge, Ieper, Rijsel, Douai en Parijs werd de lijst gezuiverd van deze fouten. De samenstellers van de kopiën werden ook zo nauwkeurig mogelijk geïdentificeerd en hun lijsten onderling vergeleken om oneigenlijke toevoegingen achteraf te elimineren.

De betrouwbaarheid van de lijst op zich werd ook getoetst aan een waaier van 15de-eeuwse archivalische bronnen of eigentijdse kronieken. De lijst doorstond deze toetsen zeer goed. En hoewel al erg vroeg (al in 16de eeuw of eerder) de lijst door enkele vroege kopiïsten geherinterpreteerd werd als een lijst van 'metgezellen van Philips de Goede op zijn militaire expeditie van 1421 tegen de Franse dauphin om de moord op zijn vader Jan zonder Vrees te wreken' - wat niet klopt, want zij is opgemaakt in 1437 - blijkt de lijst voor de toestand in Vlaanderen in 1437 een zeer betrouwbare catalogus te zijn.

Het tweede deel van dit werk is gewijd aan een repertorium waarin ruim twee derden van de personen vermeld in de lijst 1437 worden geïdentificeerd en vaak nog voorzien van een korte biografie en waarbij ook de verwantschapsrelaties tussen de personen in de lijst onderling (en die zijn zeer talrijk) gegeven worden.

Hiermee beschikt men over een unieke "Who's who" van de edelen en leenmannen in de Vlaamse samenleving in de eerste helft van de 15de eeuw, d.i. de tijd van de gebroeders van Eyck en de Honderdjarige Oorlog op zijn keerpunt onder Jeanne d'Arc.